https://folklor.az/uploads/research/files/Nizami_kitab1701160896.pdf
Category: Mifologiya
Azərbaycan Respublikasının müstəqillik qazanmasından sonrakı on ildə xalqımızın mənəvi dəyərlərini öyrənməyə dövlətin göstərdiyi qayğı sayəsində böyük tədbirlər həyata keçirilmişdir. Ölkə prezidenti Heydər Əliyev cənablarının «Kitabi-Dədə Qorqud» eposunun 1300 illiyi ilə bağlı verdiyi tarixi Fərman və Prezident yanındakı müşavirələr göstərdi ki, qədim və zəngin folklora, yazı mədəniyyətinə malik Azərbaycan xalqının ədəbiyyatının dərin qatlardakı izlərinin aşkarlanması ümdə məsələlərdən biridir. Təsadüfi deyil ki, ali təhsilin magistr mərhələsinin tətbiqinə başlanandan «Folklorşünaslıq və mifologiya» ixtisası üzrə kadrların yüksək səviyyədə hazırlanması daim diqqət mərkəzində olmuşdur. «Folklorşünaslıq və mifologiya» ixtisası üzrə Təhsil Nazirliyinin təsdiqlədiyi təqvim-tematik planda döqquz fənnin tədrisi nəzərdə tutulur: 1.FOLKLORŞÜNASLIĞIN TARİXİNDƏN 2. DÜNYA XALQLARININ MİFLƏRİ 3. DÜNYA XALQLARININ NAĞILLARI 4. TÜRK XALQLARININ QƏHRƏMANLIQ EPOSU 5. AZƏRBAYCAN ŞİFAHİ XALQ YARADICILIĞININ ƏSASLARI 6. AZƏRBAYCAN FOLKLORUNUN JANR SİSTEMİ 7. ORTA ƏSRLƏR AŞIQ YARADICILIĞI 8. FOLKLOR POETİKASI (MƏTNŞÜNASLIQ) 9. FOLKLOR VƏ KLASSİK ƏDƏBİYYAT.
Şir simvolu çox əski çağlarda fədəkarlıq və qanuna həsr olunan şəbihlər əsasında formalaşmış, ilahi hakimiyyəti, gücü, himayədarlığı və müdafiəni mənalandırmışdır.özünü
ASLAN – türklərin mifik dünyagörüşündə ilahi hakimiyyət, güc, himayədarlıq və xilaskarlıq rəmzidir… Davadəri öz xronikasında Oğuz xandan, onun soyaşlarından və yaratdığı qüdrətli dövlətdən bəhs açır. Onun yazdığına görə, Alp Arslan Balasaqun nəslindən olan Oğuz xan doğulandan sonra şir südü ilə bəsnənir. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan Atabəylər dövlətinin ən qüdrətli hökmdarlarının da adı Qızıl Arslan, Körpə Arslan idi.
Monoqrafiyada Azərbaycan türklərinin mifologiyası, nağıl, əfsanə və rəvayətləri təhlil olunur. Mif-ritual sintezinin folklorun epik ən‘ənənəsinə tə‘siri, janrlararası əlaqənin prinsipləri göstərilir. Mif, nağıl və əfsanənin janrlaşmasında poetik vasitələrin rolundan bəhs açılır. Monoqrafiyada söykökümüzlə bağlı bir sıra mübahisəli məsələlərə aydınlıq gətirilir. İlk dəfə olaraq Azərbaycan türklərinin mifoloji modellərinin, sistemlərinin ilkin qaynaqlarına üz tutulur, kateqoriyaları araşdırma obyektinə çevrilir. Nağıl süjetqurma sənətinin bünövrəsini qoyan yaradıcılıq forması kimi təqdim edilir. Əfsanələrin əlamətləri, sərhədləri aydınlaşdırılır. Sakral rəqəmlərin mahiyyəti və işlənmə dairəsi nəzərdən keçirilir. Monoqrafiya tədqiqatçılar, aspirantlar, magistrlər və tələbələr üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Monoqrafiyada Azərbaycan türk mifləri təsnif edilir. İbtidai görüşlər sistemi və mif, totemizm və totem mifləri (Qaba Ağac, Buynuzlu ana maral, Boz qurd, Ağ quş), şamanizm və qam-şaman mifləri (tanrı panteonu), Çadır (otaq, yurd) mifik Dünya modeli, qam-şaman səyahətləri, ruhun əvəzlənməsi, yaxud can əvəzinə can vermə, dual təsəvvürlərin tarixi kökləri və əkizlər mifi, atəşpərəstlik tanrı panteonu (İşıqlı dünyanın tanrıları, Qaranlıq aləmin təmsilçiləri) mifoloji model və strukturlar, dev, əşdaha və pəri, Tanrı-insan qarşıdurması kimi məsələlər ilk dəfə sistemli şəkildə təhlil olunur.
Monoqrafiyada Azərbaycan türk mifologiyasının genezisi, ümumi-nəzəri məsələləri apaşdırılır və Azərbaycan miflərinin bərpası yolları aşkarlanır. Mifologiyanın tədqiqi və nəzəri əsasları, Azərbaycan miflərini bərpaetmək üçün əsas mənbələr, mif və Azərbaycan xalqının tarix, mifoloji dərketmənin ilkin mərhələləri, mif və sakrallıq, mifologiyada kəmiyyət kateqoriyası, ənənəvi təqvim (yazqabağı) ritualları və mif (keçi mifinin rituallaması,Günəş ata, Xızır), İlaxır çərşənbələr (su çərşənbəsi, yaxud əzəl çərşənbə, od çərşənbəsi, torpaq çərşənbəsi, yel çərşənbəsi) kimi məsələlər ilk dəfə sistemli şəkildə təhlil olunur.