AZƏRBAYCAN-TÜRK MİFOLOGIYASI, FOLKLORU VƏ KLASSİK ƏDƏBİYYATI

Year: 2021

ƏRGƏNƏKON – türkün əzəli yurda dönüşü, yaxud bir törənin tarixçəsi

  • Read Time: 0 minute
ƏRGƏNƏKON – türkün əzəli yurda dönüşü, yaxud bir törənin tarixçəsi

Ey türk milləti, uyuma! Torpağına sahib çıx!..
Bu, çağırışı və göytürklərin törəyişini anladan “Ərgənəkon” qədim bir türk dastanının adıdır. Onun izlərinə Çin mənbələrində rastlaşırıq. Ulu əcdadlarımız söyləyirlərmiş ki, türklər bir zamanlar düşmən tərəfindən hiylə ilə yenildiklərindən böyük itki verərək doğma yurdlarını tərk etmək məcburiyyətində qalmış və Ərgənəkon ovalığına sığınmışlar. Uzun zaman keçəndən sonra yenidən yüksəlmiş, artıb çoxalmış, orduları dəniz kimi coşub dalğalanmış, onlar təkrar əski yurdlarına dönərək düşmənlə çarpışmış, ata-baba torpaqlarını geri almışlar.

“Dədə Qorqud kitabı” türkdilli ilkin yazılı abİdələrdən bİrİ kimi

  • Read Time: 64 minutes
“Dədə Qorqud kitabı” türkdilli ilkin yazılı abİdələrdən bİrİ kimi

«Dədə Qorqud» türklərin dünya mədəniyyəti xəzinəsinə bəxş etdiyi ən möhtəşəm abidələrdən biridir. Heç bir xalqda analoqu tapılmayan elə bir ədəbi əsər nümunəsidir ki, onda əcdadlarımızın ilkin dünyagörüşündən başlamış orta çağların tarixi hadisələrinə qədər əksər sosial institutların izləri əks olunur, daha dəqiq desək, Qafqaz türkünün milli xarakteri, psixologiyası, adət-ənənələri, dini, fəlsəfi baxışları, əxlaqı, dövlət quruculuğu, qəhrəmanlıq səlnaməsi, ailə münasibətləri (ər-arvad, ata-oğul), Vətənə, torpağa bağlılığı, qonşularla əlaqələri, ritualları, məişəti, yaşayış tərzinin əksər atributları, daxili və xarici düşmənlərlə mübarizəsi, müxtəlif təbəqələrə və yaş dövrlərinə məxsus insanların davranışı, şifahi və yazılı dilinin tarixiözünə yer tapır.

Türk Dastanlarının Dünya Mədəniyyəti Tarixində Yeri və Rolu

  • Read Time: 0 minute

Dünya xalqlarının qədimliyini, ilkinliyini təsdiqləyən faktlardan biri epos-dastan ənənəsinin mövcudluğu, xüsusilə onların şifahi mətninin qədim və orta əsrlərdə yazı yaddaşına köçürülməsi, söz ustaları tərəfindən nəzmə çəkilməsi və mədəniyyətin sonrakı çağlarındakı ədəbi-bədii nümunələrdə bu əsərlərin izlərinin qorunub saxlanması hesab olunur. Bu mənada Türk dastan ənənəsinin, epos düşüncəsinin dünya mədəniyyəti xəzinəsində tutduğu mövqeyi, yeri müəyyənləşdirmək üçün başqa xalqların epos və eposdan törəyən yazılı abidələrini qatmaqla 3 min illik zaman xətti üzrə inkişaf xronikasını göstərən cədvəl tərtib etmişik

“KOROĞLU” EPOSUNUN İ.SOPEN VE A.XODZKO NEŞRLERİNİN (1840, 1842) MÜASIR METNLERLA MÜQAYİSELİ TEHLİLİ

  • Read Time: 0 minute
“KOROĞLU” EPOSUNUN İ.SOPEN VE A.XODZKO NEŞRLERİNİN (1840, 1842) MÜASIR METNLERLA MÜQAYİSELİ TEHLİLİ

Koroğlu» eposu Türk xalqlarının dünya medeniyyeti xezinesine bexş etdiyi en möhteşem edebi senet nümunelerinden biridir. Bu mohteşem xalq yaradıcılığı abidesinin yarandığı erazinin serhedlerini bir neçe istiqametde aşaraq geniş yayılmasının esas sebebi odur ki, mezmununda milli mehdudiyyet ve dini teessübkeşlik yoxdur, daha doğrusu, esas qayesi azadlıq ve ictimai haqsızlığa qarşı barışmazlıq ideyaları aşılamaqdır.

TÜRKÜN ƏSKİ BAHADIRLIQ DASTANLARI

  • Read Time: 0 minute
TÜRKÜN ƏSKİ BAHADIRLIQ DASTANLARI

Əski bahadırlıq dastanları. Əski türk bahadırlıq dastanlarını yaradan türk tayfaları – saka türkləri, hunlar, tukyular, göy türklər, on uyğurlar, doqquz oğuzlar bu gün heç yerdə ayrıca soy, xalq kimi təmsil olunmurlar. Onlar tarixin müxtəlif aşırımlarında öz missiyalarını yerinə yetirib, müasir türk xalqlarının içərisində əridilmiş, bir hissəsi isə başqa ad altında yenidən tarix səhnəsinə çıxmışlar (hunlar oğuzlaşdıqları kimi). Ona görə də müasir türk xalqlarından heç biri deyə bilməz ki, «Alp Ər Tonqa», «Şu», «Yaradılış», «Yurdu təketmə», «Göy türk», “Ərgənəqon” dastanları yalnız onlara məxsusdur.

Azərbaycan ədəbiyyatı tarıxı: xalq mahnıları, xalq dramları, uşaq folkloru. X cilddə. I cild

  • Read Time: 0 minute
Azərbaycan ədəbiyyatı tarıxı: xalq mahnıları, xalq dramları, uşaq folkloru. X cilddə. I cild

“Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” kitabının birinci – “Şifahi xalq ədəbiyyatı” cildində akademik İsa Həbibbaylinin ədəbiyyatşünaslığımızda ilk dəfə geniş sistemli şakildə araşdırmaya cəlb edilən “Azərbaycan ədəbiyyatı: dövrləşdirmə konsepsiyası və inkişaf mərhə1ə1əri” adlı tadqiqatı, tanınmış folklorşünas alimlarimizin mifologiya, folklorun arxaik və ənənəvi janrları, epos-dastan yaradıcılığı, ozan-aşıq sənəti və s. ilə bağlı dəyərli oçerkləri, o cümlədən Ramazan Qafarlının “xalq mahnıları”, “xalq dramları”, “uşaq folkloru” oşerkləri taqdim olunur.

BƏXTİYAR VAHABZASƏ. ƏSƏRLƏRİ. 12 CİLDDƏ /TƏRT., ÖN SÖZ MÜƏL. VƏ RED. RAMAZAN QAFARLI/ 11-ci cild (Publisistika)

  • Read Time: 0 minute
BƏXTİYAR VAHABZASƏ. ƏSƏRLƏRİ. 12 CİLDDƏ /TƏRT., ÖN SÖZ MÜƏL. VƏ RED. RAMAZAN QAFARLI/ 11-ci cild (Publisistika)

Bəxtiyar Vahabzadə, həm də görkəmli publisistdir. Şairin poetik yaradıcılığının, dramaturgiyasının leytmotivini təşkil edən Vətən sevgisi, milli istiqlal, ana dili, mənəviyyat, haqq-ədalət və s. mühüm ictimai və bəşəri problemlər onun çoxşaxəli publisistikasında – məqalə, çıxış, məktub və müsahibələrində də eyni vətəndaşlıq mövqeyindən və bədii-emosional vüsətlə qaldırılır. Materialın həcmcə genişliyi nəzərə alınaraq, şairin publisistikasının iki cilddə verilməsi məqsədəuyğun sayılmışdır. Bu cildə, əsasən, mühüm ictimai-siyasi, sosial və mənəvi-əxlaqi problemlərə dair yazılar daxil edilmişdir.

Külliyatın tərtibçisi və elmi redaktoru Ramazan qafarlı cildə yazdığı “Bəxtiyar Vahabzadənin publisistikası” adlı ön sözündə yazır ki, “Bəxtiyar Vahabzadənin gələcək nəsillər üçün yadigar qoyduğu irs çoxcəhətlidir. Ədəbi ictimaiyyət vətənpərvər sənətkarı ilk-əvvəl lirik- fəlsəfi şeirlər və epik-lirik, üsyankar poemalar ustası kimi tanıyıb. Sonra o, məzmunlu dramlar – dövrünün ən məşhur səhnə əsərlərini yara- dıb, tamaşaçıların böyük rəğbətini qazanıb. Dahi yazarın nəsr əsərləri – hekayələri strukturu, dolğun xarakterləri, ideya-məzmunu, canlı epik lövhələri, dil və üslub xüsusiyyətləri ilə seçilib xüsusi poetik vüsətə malik olsa da, nədənsə, tədqiqatçıların diqqətindən kənarda qalıb. Ədəbi- nəzəri görüşləri isə Səməd Vurğunun yaradıcılıq yoluna həsr etdiyi iri həcmli monoqrafiyasında və Nizamidən, “Kitabi-Dədə Qorqud”dan başlayaraq gənc qələm sahiblərinədək iki min illik dövrdə yaşayıb-ya- radan onlarla fövqəladə istedadın sənət möcüzələrinə və xələflərinin uğurlu əsərlərinə yazdığı şərhlərdə öz təsdiqini tapır”.

BƏXTİYAR VAHABZADƏ. ƏSƏRLƏRİ. 12 CİLDDƏ /TƏRT., ÖN SÖZ MÜƏL. VƏ RED. RAMAZAN QAFARLI/ 10-cü cild (Məqalələr. Ədəbiyyat və sənət)

  • Read Time: 0 minute
BƏXTİYAR VAHABZADƏ. ƏSƏRLƏRİ. 12 CİLDDƏ /TƏRT., ÖN SÖZ MÜƏL. VƏ RED. RAMAZAN QAFARLI/ 10-cü cild (Məqalələr. Ədəbiyyat və sənət)

Xalq şairi B.Vahabzadə həm də görkəmli ədəbiyyatşünas alim, filologiya elmləri doktoru, AMEA-nın akademikidir. O, 60 illik yaradıcılığı boyu bədii əsərlərlə yanaşı, müntəzəm olaraq, ədəbiyyatın nəzəri məsələlərinə, ədəbiyyat tarixinə, klassik ədəbiyyat və incəsənətimizin aktual problemlərinə, onların ayrı-ayrı görkəmli nümayəndələrinin yaradıcılığına dair elmi-tədqiqi və ədəbi-tənqidi məqalələr yazmışdır. cilddə onların bir qismi toplanmışdır. Məqalələr (xüsusilə sovet dövründə yazılanlar) üzərində müasir dövrlə bağlı, habelə üs-lub xarakterli müəyyən redaktə işi aparılmışdır.

Ramazan Qafarlı cildin ön sözündə – “B.Vahabzadəni “Çətin addım” atmağa nə vadar etdi? Yaxud ustad şairin həyatının son günləri və son şeirləri” adlı essesində yazır ki, “Hər cür bəxtiyarlığa layiq olan ulu bir xalq Bəxtiyarını itirdi. Azərbaycanlıların, dünya türklərinin bəxtiyarlığını hamıdan çox o istəyirdi. Ömrünü şam kimi əridirdi, Nazim Hikmətin “Sən yanmasan, mən yanmasam, o yanmasa, Necə çıxar qaranlıqlar aydınlığa?” çağırı- şına qoşulub insanları el yolunda oda, alova atılmağa səsləyirdi. “Yaşa- maq yanmaqdır, yanasan gərək”.

Back to top