Category: Mifin struktur səviyyələri

Azərbaycanlıların təsəvvürünə görə, yaşadıqları ərazidəki dağ silsiləsinə ulu əcdad Oğuzun şərəfinə Quz («Dədə Qorqud» eposunda Qazlıq dağı kimi xatırlanır) adı verilmişdir. Oğuzlarının tarixini daha qədim dövrlərə aparıb çıxaran faktlar aş­karlanmaqda davam edir. III Muradın hakimiyyəti dövründə (1574-1595) türk tarixçisi Osman…

Türkün tapınıb kultlaşdırdığı ilkin təbiət varlıqlarından biri də dağdır. Göy Tanrısına yaxınlığına görə ulu əcdadın təsəvvü­rün­­də Dağ kultlaşdırılmış, insanları Yaradana bağlayan əsas va­sitə sayılmışdır. Qədim türk inancına görə, Dünya Dağı üç qatdan ibarətdir: birinci qat, başı günəşə çatan, doqquz iqlimin…

Tanrıların, mədəni qəhrəmanların, nəslin ilk nüma­yən­də­si­nin, ilahiləşdirilmiş bütün varlıqların icmadakı müqəddəslik möv­qeyinə ehtiram göstərilməsi, çətin anlarda onlardan kömək is­tənilməsi və xatirələrinin əbədiləşdirilməsinə yönələn kollektiv və fərdi davranış növüdür, kultun daşıyıcısının fövqəltəbiiliyinə olan inama əsaslanır. Kult – bir sıra xüsusiyyətləri ilə…

Fetişizm[1] – maddi əşyalara itaətə əsaslanan dünyagö­rüşü­dür. Belə ki, magiya mərhələsindən sonra fövqəltəbiiliyin xüsusi pred­metlər vasitəsi ilə həyata tətbiqinə inam yaranır. Dua və əf­sun­larla təbiətə təsir etməyin mümkünlüyünə razılaşan ulu əcdad işi­ni daha sistemli qurmaq məqsədilə xüsusi sehirli vasitələr dü­şün­məyə…

Magiya[1] – ilkin görüşlərin elə formasıdır ki, insanlar föv­qəl­təbii qüvvələrin gücü ilə dünyaya (təbiət hadisələrinə, ruh­la­ra, adamların əhval-ruhiyyəsinə, sağlamlığına) təsir etməyin yo­lunun tapılmasına inanırlar. Azərbaycanda əfsun, cadu, sehir, til­sim, fal və duaların toplusu şəklində anılır. Magiya hərəkətlə bağ­lıdır, xüsusi ayinlər…

Antropomorfizm[1] elə bir dünyagörüşüdür ki, insana xas xü­susiyyətlərin əşyalara, təbiət hadisələri və qüvvələrinə, cansız var­lıqlara, göy cisimlərinə, heyvan və quşlara aidliyinə inamdan doğ­muşdur. Mədəniyyətin inkişafının müəyyən pilləsində dildə al­leqorik ifadə vasitəsinə çevrilmiş və bədii yaradıcılıqda geniş is­tifadə edilərək insanlığın əlamətlərinin…

Animatizm[1] – elə bir inama əsaslanır ki, insanın, xüsusilə ölü­nün ruhunun əbədilik mövcudluğu ön plana çəkilir və zənn edi­lir ki, cismən bədən fəaliyyətini dayandırsa da, ruh real dün­ya­da yaşamaqda davam edir, təkcə məhsuldarlığını itirmiş olur. To­temistik və animistik görüşləri öz…

Animizm – ilkin dini təsəvvürlərin əsasında duran elə bir in­kişaf mərhələsidir ki, bütün varlıqlarda ruhun mövcudluğuna inanışa əsaslanır. Animizmin ilk elmi təhlilini verən E.Taylor tə­lim kimi götürəndə onun nəzəri əsasında iki ehkamın durduğunu vur­ğulayırdı: birincidə ruh varlığın məhvindən, daha doğrusu,…